Rovers ziet verschillende oorzaken voor het falen van de politiek. Zo zouden politici vooral bezig zijn met de korte termijn en de volgende verkiezingen, waarbij partijbelang voor gemeenschappelijk belang gaat. Ook hebben machtige lobby’s te veel invloed op de agenda van politici. “Denk aan de lobby van de fossiele industrie. Die sector weet al ruim 40 jaar dat ze gevaarlijke klimaatverandering veroorzaken en ze doen er niets aan. Sterker nog: ze werken klimaatbeleid tegen. Daardoor neemt de politiek niet de noodzakelijke maatregelen.”
Het burgerberaad voor complexe problemen
In haar boek Nu is het aan ons pleit Rovers daarom voor de invoering van een (permanent) burgerberaad. Dit is een groep willekeurig gekozen mensen die een representatieve afspiegeling vormt van de maatschappij. “Het idee is dat elk persoon in de samenleving zichzelf herkent in minstens één of twee mensen in zo’n burgerraad. Dit in tegenstelling tot de huidige gekozen politici. Ruim 65% van de Nederlanders heeft maximaal een mbo-opleiding, van de Kamerleden is dat circa 5%. Dat maakt de afstand tot sommige groepen in de samenleving groot en daardoor zitten er blinde vlekken in het beleid.”
Hoe werkt een burgerberaad?
Bij een burgerberaad buigt een gelote groep inwoners zich over een complex maatschappelijk probleem. Dat gaat in drie fases. In het begin wisselen de gelote inwoners perspectieven uit en laten ze zich grondig informeren door experts en ervaringsdeskundigen. In de tweede fase gaan zij zich ‘beraden’, ook wel ‘delibereren’ genoemd. Op basis van hun ervaringen en perspectieven zoeken ze naar common ground en van daaruit naar oplossingen die het algemeen belang dienen. Tot slot formuleren de deelnemers aanbevelingen voor nieuw beleid. Vaak tellen aanbevelingen pas mee als 75% à 80% van de deelnemers zich kan vinden in het voorstel.
Angst voor de ongeïnformeerde burger
In discussies over het burgerberaad kom je één tegenargument standaard tegen: dat de ‘gewone Nederlander’ te weinig verstand heeft van de complexe materie en vervolgens onverantwoorde beslissingen neemt. Oftewel: een leek kan geen goed beleid maken.
Rovers ziet vaak politieke benauwdheid voor gekke of gevaarlijke uitkomsten. “Dat zijn hypothetische angsten. Deelnemers van een burgerberaad gaan echt niet voorstellen om de grondwet af te schaffen en ze komen ook niet met andere absurde voorstellen. Die angst is ruimschoots weerlegd door alle voorbeelden van burgerberaden die wereldwijd inmiddels zijn georganiseerd.”
“Ook komen burgerberaden niet met plannen die ontoereikend zijn. Sterker nog: meestal zie je dat inwoners ambitieuzer zijn dan de politiek. Het Franse burgerberaad kwam bijvoorbeeld met de aanbeveling om de maximumsnelheid te verlagen naar 110 kilometer per uur, maar dat durfde Macron niet aan.”
Stemmen of loten voor representatie
Maar is het eigenlijk wel democratisch om aan aantal willekeurig gekozen mensen te laten bepalen wat het nieuwe beleid moet worden? Volgens Rovers wel: “Voornamelijk omdat de representatie van de samenleving beter is in een burgerberaad. Politici hebben overwegend een hbo of wo-diploma. En zoals ik al zei, laten politici zich te vaak meer leiden door het partijbelang of het lobbybelang dan door het gemeenschappelijk belang. Dát is niet democratisch. Dat is niet het algemeen belang.”
“Ik bekijk het ook graag vanuit een positieve insteek. Met een burgerberaad kun je heel goed een probleem vanuit alle invalshoeken bekijken. Door alle perspectieven en ervaringen te combineren kom je tot beter beleid. De politiek kan het daarna gaan uitvoeren.”
Het burgerberaad als toevoeging aan de democratie
Rovers benadrukt dat de parlementaire democratie met een parlement of gemeenteraad kan blijven bestaan. “Politici kunnen met bepaalde onderwerpen prima uit de voeten. Juist bij de complexe problemen is het burgerberaad een goede toevoeging aan de democratie.”
“Het burgerberaad bestrijdt namelijk precies de zwaktes die er nu zijn in de democratie. De praktijk laat zien dat burgers wél kiezen voor de lange termijn, want een herverkiezing speelt geen rol. Burgers kiezen wél voor het gemeenschappelijk belang, want er zijn geen banden met lobby’s of met politieke partijen. En het burgerberaad gebruikt wél kennis en ervaring uit de samenleving, want het is een eerlijke afspiegeling van de bevolking.”
Bekende voorbeelden van burgerberaden
– Het Nederlandse Burgerforum kiesstelsel (2006!)
– De Ierse abortuswetgeving (2016)
– Het Franse klimaatberaad (2019)
– Een miljoenentekort oplossen in Zeist (2021)
– Het mini-beraad in Amsterdam (2021)
Geschikte vragen voor gemeenten
Bij burgerberaden op gemeentelijk niveau is het belangrijk dat deelnemers weten welke bevoegdheden de gemeente heeft. Het heeft weinig zin als ze met aanbevelingen komen waar een gemeente niet of niet alles over te zeggen heeft.
“Je kunt geschikte vragen formuleren voor alle onderwerpen waarover de gemeente beslist, maar de formulering maakt veel uit”, vertelt Rovers. “Het is belangrijk dat je een niet-sturende vraag stelt. Dus niet iets als ‘hoe zorgen we voor meer windmolens’. Je moet de vraag namelijk breder trekken. Bijvoorbeeld: ‘we willen in 2030 55% minder CO2 uitstoten, hoe gaan we dat regelen?’ Of ‘hoe zorgen we ervoor dat we voor 2035 energieneutraal worden?’”
Oproep tot echte democratie
“Ik vind het belangrijk dat mensen beseffen dat ze ongelooflijk waardevol zijn in de democratie. Dat ze cruciaal zijn om de grote problemen van onze tijd aan te pakken. Daarvoor moeten twee dingen gebeuren. Politici moeten beseffen dat ze inwoners nodig hebben. En inwoners moeten beseffen dat de politiek hén nodig heeft. Als we elkaar vertrouwen en op elkaar kunnen bouwen, versterken we de democratie en houden we het land leefbaar voor iedereen.”
Lees meer over burgerberaden
