Financiële kater
In het boekjaar 2026 daalt de bijdrage die gemeenten ontvangen van het Rijk per inwoner van 137 naar 47 euro. Driekwart van de gemeenten verwacht tekorten, samen goed voor een tekort van € 5,2 miljard over de periode 2024-2028.
Die daling in middelen is trouwens helemaal niet in lijn met de realiteit: de taken van gemeenten nemen niet af – integendeel, ze nemen toe. Vanaf boekjaar 2026 zullen gemeenten dus moeten bezuinigen om tot een sluitende begroting te komen.
En bezuinigen betekent dat je als gemeente zult moeten kiezen wat je wel, niet of minder wilt doen. Keuzes die zonder twijfel een impact zullen hebben voor inwoners. Welke precies hangt af van de keuzes die de gemeente maakt, maar we kunnen er wel van uitgaan dat dit zal leiden tot een verlaging van het niveau van voorzieningen en dienstverlening.
Geen struisvogelpolitiek maar politieke moed
Pijnlijke keuzes lijken onvermijdelijk... en zijn politiek gezien nooit populair. In 2026 zijn er bovendien gemeenteraadsverkiezingen, wat het alleen maar verleidelijker maakt om de moeilijke beslissingen vooruit te schuiven.
Al is dat geen oplossing: Het niet maken van keuzes stelt nieuwe raadsleden volgend jaar voor een enorme uitdaging.
Door inwoners te betrekken en samen moeilijke knopen door te hakken, kun je de keuzes nemen waar er een groot draagvlak voor is – zelfs als die niet altijd overeenkomen met wat elke inwoner zou willen.
Bovendien kan participatie helpen om tot betere beslissingen te komen. In tal van projecten hebben we al gezien dat inwoners soms met onverwachte maar slimme oplossingen kunnen komen.
Tools en methoden om inwoners te betrekken
Ook bij het opstellen van een begroting of een besparingsoefening kun je inwoners laten meedenken en -beslissen. Zo’n participatieve begroting kennen we vooral in de vorm van een budget dat de gemeente uittrekt en dat inwoners mogen verdelen over projecten.
Hetzelfde principe kun je toepassen, maar dan in de omgekeerde richting; in de plaats van investeringen, bepaal je samen waar er de komende jaren even wat minder geld naartoe gaat.
Je kunt bijvoorbeeld starten met een enquête of een ideeënfase, waarin inwoners hun prioriteiten kunnen aangeven. In een volgende fase kun je hen dan, aan de hand van een virtueel budget of met een aantal stemmen, keuzes laten maken tussen verschillende beleidsopties en projecten volgens hun voorkeur.
De voordelen van een participatieve begroting met Go Vocal
Met een participatieve begroting kun je inwoners op een gestructureerde manier betrekken, ook bij complexere financiële projecten. Dit helpt niet alleen om de begroting beter af te stemmen op wat er leeft, maar ook om lastige beslissingen transparanter te maken.
- Inzicht in prioriteiten: De gemeente krijgt een beter beeld van de waarden, zorgen en voorkeuren van haar inwoners.
- Vergroten van begrip: Door inwoners te betrekken bij het proces, ontstaat er meer begrip voor de financiële situatie van de gemeente en de noodzaak tot bezuinigen.
- In kaart brengen van acceptabele maatregelen: De gemeente krijgt inzicht in welke bezuinigingsmaatregelen voor inwoners het meest acceptabel zijn.
- Verhogen van legitimiteit: Participatie leidt tot bezuinigingskeuzes waarvoor meer draagvlak is.
Wat kun je met de uitkomsten?
De verzamelde data biedt waardevolle inzichten, maar hoe je die gebruikt, is net zo belangrijk.
Betrek de resultaten bij het opstellen van de begroting voor 2026 of bij de onderbouwing van financiële kaders. Gebruik de uitkomsten om inwoners transparant antwoord te geven op lastige vragen over bezuinigingen – bijvoorbeeld: ‘We begrijpen dat dit impact heeft, maar dit is wat de meerderheid heeft gesteund.’
Daarnaast kunnen gemeenten met concrete cijfers onderbouwen welke gevolgen een begrotingstekort heeft richting medeoverheden.
Belangrijk hierbij: wees helder over de zeggenschap van inwoners. Is hun input adviserend, of wordt de uitkomst daadwerkelijk uitgevoerd? Duidelijkheid hierover versterkt vertrouwen en zorgt ervoor dat participatief begroten ook echt waarde toevoegt.
Grip op de begroting met participatieve begroting
Met de juiste tools en methoden kun je inwoners effectief betrekken bij het maken van moeilijke keuzes. Participatie, communicatie en educatie gaan hierbij hand in hand, en samen kunnen ze gemeenten helpen om de uitdagingen van het Ravijnjaar 2026 het hoofd te bieden.
Go Vocal’s participatieve begrotingstool maakt het eenvoudig. Ons platform helpt niet alleen bij het verzamelen en analyseren van input, maar ook bij het helder communiceren daarover.
Benieuwd naar ons platform en de begrotingsmodule? Onze participatie-experts tonen je graag de mogelijkheden! Boek hier een vrijblijvend gesprek.
Leer je liever eerst meer over participatieve begroting of burgerbudgetten? Lees dan zeker
.svg){kind=icon}
