In dit artikel leer je meer over de kunst en wetenschap van het opstellen van de juiste vragen. Ontdek hoe je de lengte van je enquête optimaliseert, een solide structuur opbouwt en uiteindelijk surveys ontwerpt die echt inzicht geven in de ideeën en standpunten van inwoners.

Wat is een survey en wanneer gebruik je die?

Een enquête of survey is een participatiemethode waar je feedback, voorkeuren en zorgen van inwoners kunt verzamelen. Ze zijn een enorm populaire participatietool, vooral omdat ze eenvoudig op te zetten zijn en een laagdrempelige manier bieden voor inwoners om hun mening te geven over belangrijke beleidskwesties.

De doelen van een enquête zijn onder andere:

• Actiegerichte inzichten verzamelen: Gegevens verzamelen in een formaat dat eenvoudig te analyseren is.
• Inwoners informeren: Inwoners informeren over aankomende projecten en veranderingen.

Maar niet alle enquêtes zijn gelijk. Traditioneel werden enquêtes persoonlijk en op papier afgenomen, wat zowel het bereik als de representativiteit beperkte. Tegenwoordig kun je dankzij online surveys een breder en diverser publiek bereiken, waardoor de verzamelde data betrouwbaarder wordt en beter de hele groep inwoners weerspiegelt. Bovendien bieden digitale tools meer interactieve functies – zoals kaarten en afbeeldingen – die enquêtes aantrekkelijker maken en diepgaandere feedback stimuleren.

Een goed ontworpen enquête is meer dan gewoon een vragenlijst — het is een communicatiekanaal waarmee je als gemeente inwoners op de juiste momenten betrekt, bijvoorbeeld wanneer je een nieuw project voorstelt of beleid herziet. Zo zorg je ervoor dat inwoners gehoord worden en betrokken blijven bij het proces.

Belangrijke principes bij het opstellen van een enquête

Voordat je begint met het formuleren van specifieke vragen, is het essentieel om een solide structuur op te zetten voor je enquête. Een goed gestructureerde survey legt de basis voor goede participatie, waardoor het eenvoudiger wordt voor respondenten om waardevolle input te geven.

1. Verduidelijk het doel

Elke enquête moet beginnen met een helder doel. Of je nu feedback wilt over een nieuwe woonwijk, het openbaar vervoer wilt verbeteren of meningen wilt verzamelen over milieumaatregelen, duidelijkheid over het doel helpt je om:

• gerichte en relevante vragen te stellen
• gegevens te verzamelen die nuttig zijn voor jouw project
• respondenten te helpen begrijpen waarom hun input van belang is

Als je project bijvoorbeeld gericht is op het verbeteren van de fietsinfrastructuur, onderzoek dan in de survey de huidige fietsgewoonten, mogelijke moeilijkheden en welke verbeteringen de inwoners graag zouden zien. 

Tip: Begin je enquête met een korte inleidende tekst die uitlegt waar de survey over gaat en hoe je de informatie zult gebruiken. Deze transparantie bouwt vertrouwen op en moedigt deelname aan.

2. Houd rekening met je doelgroep

Weten wie je wilt bereiken is cruciaal om een enquête op te stellen die aanspreekt. Richt je je op inwoners van een specifieke wijk, ondernemers, of een mix van belanghebbenden? De vragen moeten aansluiten bij de ervaringen en behoeften van de doelgroep.

Ook het evalueren van eerdere participatie-activiteiten kan inzichten opleveren. Waren bepaalde groepen ondervertegenwoordigd bij eerdere inspanningen? Zijn er barrières, zoals taal of toegang tot technologie, die participatie in de weg kunnen staan? Het aanpakken van deze factoren in de structuur van je enquête kan een aanzienlijk verschil maken.

Overweeg om je enquête te vertalen naar de talen die in jouw gemeente worden gesproken en betrek leidersfiguren van lokale organisaties bij het ontwerpen van de survey. Dit helpt om meer inwoners te bereiken en een inclusiever proces te creëren.

3. Houd je enquête kort en bondig

Enquêtemoeheid is een dingetje. Als je enquête te lang of repetitief is, kunnen inwoners afhaken nog voor ze deze hebben voltooid. Focus daarom op de essentiële vragen die aansluiten bij je doelen en gebruik functies zoals logica om de ervaring te stroomlijnen.

Wat is enquêtelogica? Als een respondent bijvoorbeeld aangeeft geen auto te bezitten, sla dan vragen over rijgewoonten over en focus in plaats daarvan op openbaar vervoer of fietsen. 

Gebruik logica en afbeeldingen om de lengte van de survey te verkorten en de betrokkenheid te vergroten. Dit houdt de ervaring dynamisch en voorkomt uitval.

4. Zorg voor toegankelijkheid

Iedereen moet je enquête kunnen invullen, ook mensen met een beperking. Zorg voor alt-tekst bij afbeeldingen ter ondersteuning van inwoners die schermlezers gebruiken en bied alternatieven voor interactieve vraagtypen.

In plaats van een interactieve schuifbalk te gebruiken waarbij je een knop moet verslepen om een voorkeursniveau aan te geven, kun je bijvoorbeeld een vraag van het type lineaire schaal gebruiken waarbij je de labels expliciet boven elke optie vermeldt. 

Zorg ervoor dat je enquête zowel op een smartphone als op een computer ingevuld kan worden. We zijn immers vaak onderweg, dus onderschat de kracht van de telefoon niet!

Tips om goede enquêtevragen op te stellen

Als de structuur van je enquête eenmaal staat, kun je vragen opstellen die je de nodige inzichten kunnen opleveren. De manier waarop je vragen formuleert, heeft een directe invloed op de kwaliteit van de gegevens die je verzamelt.

Je doel is om zoveel mogelijk reacties te krijgen zodat je de beste beslissingen kunt nemen. Maar om dit te doen, moet je een paar basisregels volgen.

1. Houd je taal eenvoudig en nauwkeurig

Tenzij je doctoraatsstudenten vraagt naar hun mening over relativiteitstheorie, hoef je geen jargon of ingewikkelde taal te gebruiken. Gebruik in plaats daarvan eenvoudige, duidelijke taal die iedereen begrijpt, ongeacht iemands achtergrond of expertise.

Een voorbeeld van een enquête over het lokale milieubeleid: 

Vraag niet “Evalueer de doeltreffendheid van gemeentelijke afvalbeheerprotocollen”, maar kies voor "Wat vindt u van ons huidige recyclingprogramma?”. 

Denk na over hoe je het onderwerp in een alledaags gesprek zou uitleggen. Het doel is om het voor de deelnemers makkelijk te maken om mee te doen en niet te doen twijfelen over wat de vraag betekent.

2. Vermijd leidende vragen

Het is belangrijk om vragen neutraal te stellen, zonder de respondenten naar een bepaald antwoord te leiden. Leidende vragen kunnen een mening planten in het hoofd van de respondent en de gegevens die je verzamelt vertekenen. 

Stel in plaats van 'Hoe tevreden bent u met onze communicatie?' liever een neutrale vraag zoals: 'Hoe beoordeelt u de kwaliteit van onze communicatie?'

Zelfs bij online enquêtes vertonen mensen wat sociale wetenschappers de sociale wenselijkheidsbias noemen. Het gaat hierbij over de neiging die mensen hebben om vragen op een sociaal aanvaardbare manier te beantwoorden. In sommige gevallen betekent dit het overrapporteren van goed gedrag (“Ik sta elk uur op van mijn bureau”) of het onderrapporteren van waargenomen negatief gedrag (“Ik drink één keer per week alcohol”).

Formuleer vragen zo dat respondenten hun eigen mening kunnen vormen, zodat de feedback die je krijgt onbevooroordeeld en waardevol is.

3. Stel één vraag tegelijk

Dubbelzinnige vragen, waarbij je twee dingen tegelijk vraagt, kunnen respondenten in de war brengen en leiden tot onduidelijke antwoorden. Bijvoorbeeld, in plaats van te vragen, “Hoe was de buurtbijeenkomst en de locatie?” splits je de vraag op in twee aparte vragen: “Hoe zou je de buurtbijeenkomst beoordelen?” en “Wat vond je van de locatie van de bijeenkomst?”.

4. Hou het persoonlijk

“Heeft je buurt een probleem met criminaliteit?”

Niet alleen zijn 'criminaliteit' en 'probleem' vaag in deze context, het kan ook een uitdaging zijn voor een inwoner om te reageren op iets dat betrekking heeft op de buurt in het algemeen. Het risico bestaat dat de antwoorden niet betrouwbaar zijn. Blijf in je survey vragen naar kennis die mensen uit eerste hand hebben.

Als je probeert inzicht te krijgen in de frequentie van misdrijven, kun je beter vragen: "Bent u in de afgelopen 12 maanden slachtoffer geweest van een misdrijf?"

5. Gebruik verschillende vraagtypes

Om input te verzamelen die zo waardevol mogelijk is, kun je het best met verschillende vraagtypes werken in je survey. Dit houdt inwoners niet alleen betrokken, maar maakt het ook makkelijker voor hen om doordachte, relevante feedback te geven. Verschillende vraagvormen helpen je bij het verzamelen van uiteenlopende gegevens en spelen in op verschillende manieren waarop mensen het liefst reageren.

• Vragen met interactieve kaarten: Ideaal voor het verzamelen van ruimtelijke gegevens. Hiermee kunnen inwoners specifieke aandachtspunten aangeven, zoals aangeven waar een nieuw fietspad moet komen of locaties markeren voor verbeteringen.
• Meerkeuzevragen: Meerkeuzevragen zijn uitermate geschikt om snel kwantificeerbare gegevens te verzamelen en helpen bij het identificeren van trends of voorkeuren bij een breed publiek. Ze zijn gemakkelijk te beantwoorden en te analyseren, waardoor ze een goede keuze zijn voor het verzamelen van meningen over verschillende onderwerpen.
• Open vragen: Hoewel het meer inspanning kost om ze te analyseren, zijn open vragen nuttig om gedetailleerde, persoonlijke feedback te verzamelen. Ze geven inwoners de ruimte om hun gedachten in hun eigen woorden te uiten - perfect wanneer je rijkere inzichten nodig hebt. En met Sensemaking, de AI-analysetool van Go Vocal, kun je de informatie in een mum van tijd analyseren.
• Vragen met afbeeldingen: Een beeld zegt meer dan duizend woorden. Maar in een enquête? Nog zoveel meer. Stel een beeldkeuzevraag en maak je enquête nog rijker. Vertel een verhaal en laat zien in plaats van te vertellen.
• Waarderingsvragen: Hiermee kunnen respondenten aangeven in hoeverre ze een bepaalde kwestie belangrijk vinden, zoals hun tevredenheid over lokale diensten of een projectvoorstel. Het is een eenvoudige manier om nuances in meningen vast te leggen.

Testen, testen en nog eens testen

Ten slotte, zorg ervoor dat je je enquête grondig test alvorens deze te lanceren. Idealiter doe je dit met een steekproef uit je doelgroep om er zeker van te zijn dat de vragen duidelijk zijn, de structuur logisch is en de gegevens bruikbaar zijn. Vergeet niet te testen hoe de survey eruit ziet op verschillende apparaten.

Focus bij het testen niet alleen op het vinden van technische fouten. Zorg ervoor dat je vragen de antwoorden opleveren die je nodig hebt en dat je enquête van begin tot eind gemakkelijk te volgen is.